Skrzypek Jan, pseud.: Irydion, Kotwica (1900–1969), nauczyciel, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, wiceprezydent Warszawy, poseł do Krajowej Rady Narodowej. Ur. 15 XII w Rurach Jezuickich, w pow. lubelskim (obecnie dzielnica Lublina), był synem Mateusza, palacza w gazowni miejskiej w Lublinie, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), i Katarzyny ze Zmysłowskich.
Po ukończeniu w r. 1915 szkoły powszechnej w Lublinie S. w sierpniu t. r. wstąpił do Legionów Polskich, był przez krótki czas żołnierzem 2. kompanii 4. pp, a od listopada 1915 do listopada 1916 w 8. kompanii 6. pp Legionów; brał udział w walkach pozycyjnych pod Kostiuchnówką, Nowoczerewiczami i Optawą. Po zwolnieniu z wojska uczył się w seminarium nauczycielskim w Lublinie. Od r. 1918 był członkiem PPS. Przerywając naukę, wstąpił w listopadzie 1918 do Lubelskiej Grupy Ochotniczej Odsieczy Lwowa, z którą brał udział w walkach z Ukraińcami o Bełżec i Rawę Ruską (grupa weszła następnie do 23. pp WP, S. zaś został zwolniony w marcu 1919), a w sierpniu 1920 do 2. p. ułanów lubelskich, z którym uczestniczył w wojnie polsko-sowieckiej.
Seminarium nauczycielskie S. ukończył w r. 1921. W r. szk. 1921/2 uczył w 5-klasowej szkole powszechnej w Księżomierzu koło Kraśnika; był wiceprzewodniczącym Ogniska Nauczycielskiego Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych (ZPNSP) w gminie Gościeradów, a także kierownikiem kursów dla dorosłych. Następnie przeniósł się do Mławy, gdzie uczył w l. 1922–8, a po ukończeniu Wyższego Kursu Nauczycielskiego w Lublinie był kierownikiem mławskiej szkoły powszechnej. Równocześnie był od r. 1923 sekretarzem oddziału Tow. Uniwersytetu Robotniczego (TUR) w Mławie, a także przewodniczącym powiatowego oddziału ZPNSP i przewodniczącym mławskiego Ogniska Nauczycielskiego. Czynny w Związku Strzeleckim, założył kilka oddziałów tego Związku, m. in. w Mławie, Rypinie i Lubowidzu, był też komendantem oddziału przysposobienia wojskowego Związku w obwodzie mławskim. Wraz ze Stanisławem Koszutskim redagował wychodzące w Mławie pismo o zabarwieniu socjalistycznym „Głos Prowincji”. W r. 1926 mianowano go podporucznikiem rezerwy. W r. n. został wybrany na radnego m. Mławy; był sekretarzem Klubu Demokratycznego radnych. Został też wybrany do Sejmiku Powiatowego w Mławie. Po krótkich studiach na Wydz. Historii Państwowego Instytutu Nauczycielskiego w Warszawie, przerwanych na skutek choroby, został przeniesiony do Lublina, gdzie w l. 1928–35 uczył w 7-klasowej szkole powszechnej (w l. 1932–5 był jej kierownikiem). Został sekretarzem wojewódzkiego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) w Lublinie, a także przewodniczącym miejscowego Ogniska Nauczycielskiego. Współredagował pismo „Ognisko Nauczycielskie”. W l. 1935–9 uczył w szkole powszechnej w Rykach. Był działaczem miejscowego oddziału ZNP oraz współpracował z kołami Związku Młodzieży Wiejskiej RP «Wici» w okolicach Ryk.
We wrześniu 1939 S. dowodził w stopniu porucznika plutonem eksploatacyjno-rozdzielczym służby intendentury w Kwaterze Głównej Armii «Modlin». W okresie okupacji niemieckiej ukrywał się pod zmienionym nazwiskiem w Gródku w pow. puławskim (w r. 1941 był przewodniczącym Rady Nadzorczej miejscowej spółdzielni «Społem»), a następnie pracował w Łubkach w pow. puławskim. Wg jego relacji był prześladowany za działalność lewicową przez Armię Krajową (AK); oddział AK nie zastawszy go w domu, zniszczył mu mieszkanie. Od końca r. 1943 do kwietnia 1944 pod pseud. Irydion był komendantem rejonowym Batalionów Chłopskich (BCh) na terenie pięciu gmin pow. lubelskiego, a następnie do połowy czerwca t. r. oficerem oświatowym w oddziale partyzanckim BCh, dowodzonym przez Jana Wilczka «Kmiecia». Od 22 VI do 25 VII 1944 był komendantem Armii Ludowej w pow. lubelskim i używał pseud. Kotwica. Po przyjeździe Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) do Chełma S. zgłosił się (prawdopodobnie 27 VII) do dyspozycji PKWN i został mianowany «adiutantem» przewodniczącego Edwarda Osóbki-Morawskiego. Był zatrudniony w Sekretariacie Prezydium PKWN do połowy sierpnia. Następnie, do połowy października 1944, był inspektorem terenowym Prezydium PKWN i wyjeżdżał m. in. na teren woj. białostockiego.
Od połowy października 1944 do maja 1945 był S. starostą grodzkim dzielnicy Warszawa-Praga; został także wybrany na radnego Rady Narodowej m. stoł. Warszawy i przewodniczącego Klubu Radnych PPS w tejże Radzie; obie te funkcje pełnił do lipca 1947. Od stycznia 1945 miał stopień podpułkownika rezerwy WP. Od końca listopada 1944 do kwietnia 1947 był wiceprezydentem m. stoł. Warszawy za prezydentury Mariana Spychalskiego. W dn. 30 XII 1944 został powołany na posła do Krajowej Rady Narodowej (KRN); był członkiem Komisji Administracyjnej, a następnie Komisji Odbudowy. W czerwcu 1946 KRN mianowała go ławnikiem w Najwyższym Trybunale Narodowym. Równocześnie pełnił wysokie funkcje w krajowej PPS: w końcu listopada 1944 został członkiem egzekutywy Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR) dzielnicy praskiej, a następnie wiceprzewodniczącym Warszawskiego Komitetu Wojewódzkiego. Wiosną 1945 wybrano go na pełnomocnika do spraw organizacji kongresu PPS w Warszawie; na kongresie tym w czerwcu t. r. został członkiem Rady Naczelnej i pełnił tę funkcję do grudnia 1947. W l. 1945–7 S. był też jednym z głównych organizatorów, a następnie przewodniczącym oddziału wojewódzkiego Organizacji Młodzieży TUR w Warszawie, a także przewodniczącym oddziału warszawskiego Tow. Przyjaciół Młodzieży Szkół Wyższych. Od maja 1947 do lutego 1949 sprawował funkcję głównego inspektora w Min. Administracji Publicznej. Następnie od kwietnia 1949 do stycznia 1959 był nauczycielem warszawskich szkół podstawowych i szkół wieczorowych dla pracujących. Z początkiem r. 1959 z powodu gruźlicy został skierowany na rentę, a od grudnia 1960 przeszedł na emeryturę. Zmarł w Warszawie 8 VII 1969, pochowany został na cmentarzu Komunalnym dawnym Wojskowym na Powązkach. Odznaczony był Krzyżem Grunwaldu III kl., Krzyżem Niepodległości i in. odznaczeniami.
Żoną S-ego była prawdopodobnie Maria z Jednorałów; dzieci S. nie pozostawił.
Cmentarz Komunalny dawny Wojskowy w Warszawie, W. 1989; Tomaszewska A., Spis posłów do Krajowej Rady Narodowej, W. 1983 s. 65, 87, 104, 125; – Caban I., Lublin w okresie wyzwolenia (22–31 lipca 1944), „Roczn. Lubelski” T. 9: 1966 s. 360; Kamiński A., Warszawska organizacja PPS w l. 1945–6, „Z pola walki” 1967 nr 1 s. 170; Kersten K., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 22 VII–31 XII 1944, L. 1965 (jako Kotwica-Skrzypek); Majecki H., Początki władzy ludowej na Białostocczyźnie (1944–1947), L. 1969 (S. jako Kotwica-Skrzypek); Reiss A., Z problemów odbudowy i rozwoju organizacyjnego PPS (1944–46), W. 1971 (jako Kotwica-Skrzypek); Sierocki T., Warszawska organizacja PPS, W. 1976; Stępień S., Polska Partia Socjalistyczna w województwie lubelskim w l. 1944–1948, L. 1980; Takie były początki, W. 1965; – Archiwum Ruchu Robotniczego, W. 1984 IX; Protokoły posiedzeń Prezydium Krajowej Rady Narodowej 1944–47, W. 1995; Sierocki T., Dokumenty warszawskiej organizacji PPS w latach 1944–1947, w: Warszawa Stolica Polski Ludowej, W. 1972 z. 2; Spychalski M., Warszawa społeczna – fragmenty ze wspomnień, „Z Pola Walki” 1977 nr 1 s. 211; – „Życie Warszawy” 1969 nr 164; – AAN: PPS sygn. 235/VII t. 127 s. 71, sygn. 235/XII t. 27 s. 103, sygn. 235/XXIV t. 22 s. 51–2, KRN Biuro Prezydialne, Akta osobowe, sygn. 579/340 poz. 13; Arch. Zarządu Woj. Związku Kombatantów R.P. w W.: sygn. T–15042; CAW: sygn. AP 4422, AP 14355, AP 18854, KN 29 IV 1933; Kancelaria cmentarza Komunalnego na Powązkach w W.: Akta pogrzebu; – Muz. Niepodległości w W.: Mater. do Słown. Biogr. Działaczy Robotn.
Stanisław Konarski